Postępowanie spadkowe a dział spadku

Postępowanie w przedmiocie działu spadku jest drugim etapem postępowania spadkowego. Następuje ono po stwierdzeniu nabycia spadku, dokonanym przez sąd lub notariusza. Sądowe stwierdzenie nabycia spadku przybiera postać postanowienia, natomiast notarialne aktu poświadczenia dziedziczenia. Dokumenty te potwierdzają nabycie spadku przez konkretne osoby, oraz ustalenie ich udziałów w majątku spadkowym (masie spadku). Zarówno sąd jaki notariusz na etapie stwierdzenia nabycia spadku nie zajmują się ustalaniem co wchodzi w skład masy spadkowej, jak również przyznaniem spadkobiercom konkretnych przedmiotów. Na tym etapie majątek spadkowy stanowi jedną całość. Aby określić, które z przedmiotów wchodzących w skład spadku staną się czyją własnością niezbędne jest dokonanie działu spadku.

Ustawodawca nie określił terminu w jakim należy takowy dział spadku przeprowadzić, niemniej jednak w interesie spadkobierców jest, aby uczynić to jak najszybciej, zwłaszcza gdy w skład masy spadkowej wchodzi nieruchomość, bądź przedsiębiorstwo. Majątek spadkowy w takim przypadku, poza przychodami, generuje koszty i konieczne jest ponoszenie nakładów na rzecz. Nakłady te obciążają wszystkich spadkobierców, a w miarę upływu czasu ich rozliczenie okazuje się coraz trudniejsze.

Działu spadku możemy dokonać na podstawie umowy lub na mocy orzeczenia sądowego. Umowny dział spadku może nastąpić pod warunkiem, że wszyscy spadkobiercy pozostaną zgodni co do wyboru tego trybu oraz co do wszystkich postanowień umowy. Treść umowy jest w zasadzie dowolna jednak należy pamiętać, że przedmiotem działu spadku są jedynie aktywa. Jeśli jednak w umowie znajdą się postanowienia ustalające, który ze spadkobierców odpowiada za długi i w jakiej wysokości, to takie porozumienie wywoła skutki tylko w stosunkach pomiędzy nimi, nie uniemożliwiając wierzycielom dochodzenia należności w oparciu o zasady wynikające z kodeksu cywilnego.

Umowa o dział spadku co do zasady może zostać zawarta w zwykłej formie pisemnej. Od zasady tej istnieją jednak wyjątki. W przypadku gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość umowa powinna przybrać formę aktu notarialnego. Natomiast gdy składnikiem masy spadkowej jest przedsiębiorstwo, ustawodawca wprowadza wymóg zachowania formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jeśli jednak w skład tegoż przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość niezbędne jest również zachowanie formy aktu notarialnego.

W przypadku braku zgody któregokolwiek spadkobiercy jedyną możliwością jest dokonanie sądowego działu spadku. Zainicjować postępowanie sądowe, poprzez złożenie wniosku, może każdy spadkobierca oraz nabywca udziału w spadku. W trakcie tegoż postępowania sąd ustali skład spadku oraz jego wartość. Wnioskodawca może wskazać we wniosku skład i wartość majątku spadkowego, nie będzie to jednak dla sądu wiążące. W przypadku gdy sąd będzie miał wątpliwości co do wartości poszczególnych składników majątkowych prawdopodobnie zdecyduje się na powołanie biegłego.

Istnieją trzy sposoby podziału majątku spadkowego: podział fizyczny, przyznanie praw wchodzących w skład spadku jednemu lub kilku spadkobiercom oraz podział cywilny.

Podział fizyczny polega na przyznaniu własności lub praw do poszczególnych przedmiotów poszczególnym spadkobiercom. W przypadku gdy wartość tych przedmiotów nie odzwierciedla w pełni wartości udziału, spadkobiercy przyznaje się dopłatę.

Przyznanie praw wchodzących w skład spadku jednemu lub kilku spadkobiercom polega na tym, że jeden bądź niektórzy ze spadkobierców otrzymują określone prawo, najczęściej prawo własności, a pozostali dostają spłatę odpowiadającą wartości ich udziałów w masie spadkowej. Ma to miejsce najczęściej gdy w skład spadku wchodzi jeden przedmiot, którego podział jest niemożliwy lub bardzo utrudniony.

Podział cywilny polega na sprzedaży wszystkich praw wchodzących w skład spadku, a następnie dokonaniu podziału uzyskanej kwoty pomiędzy spadkobierców stosownie do ich udziałów. Jest to sposób z pozoru najprostszy i umożliwiający najbardziej sprawiedliwy podział, gdyż każdy otrzymuje precyzyjnie wyliczoną kwotę, niemniej jednaj jest on najmniej korzystny dla spadkobierców. W przypadku podziału cywilnego spadkobiercy muszą się liczyć z długotrwałym procesem sprzedaży oraz kosztami z nim związanymi co powoduje znaczne zmniejszenie wartości otrzymanego finalnie spadku.

Należy również wspomnieć, że dokonanie działu spadku, jak również poprzedzającego go stwierdzenia nabycia spadku nie jest obowiązkiem spadkobiercy. Spadek nabywa się z chwilą śmierci spadkodawcy i nie traci się go na skutek nieprzeprowadzenia niniejszych postępowań. Dokonanie tych formalności jest jednak niezbędne w przypadku, gdy chcemy sprzedać wchodząca w skład spadku nieruchomość, uczestniczyć w postępowaniu administracyjnym dotyczącym odziedziczonych przedmiotów, czy też gdy zamierzamy dochodzić spłaty wierzytelności od dłużników spadkodawcy. Bez stosownych dokumentów nie jesteśmy bowiem w stanie wykazać przysługujących nam uprawnień.

Skontaktuj się z nami, a nasz prawnik chętnie Ci pomoże!