Wstecz
Prawo budowlane 23.09.2022

[Prawo budowlane] Czym jest FIDIC? – istotne informacje o warunkach kontraktowych w prawie budowlanym.

Jest to bardzo często zadawane pytanie w praktyce: „Czym jest ten FIDIC”, jakie są konsekwencje zwarcia umowy w oparciu o FIDIC?

FIDIC to warunki kontraktowe opracowane, które po raz pierwszy zostały opublikowane w 1957 roku przez Międzynarodową Federację Inżynierów Konsultantów (FIDIC), które powszechnie, globalnie stosowane, również w Polsce. Obecnie stosowane są warunki kontraktowe FIDIC z 12 czerwca 2022 r.

Z prawniczego i praktycznego punktu widzenia, najistotniejsza jest kwestia stosowania warunków kontraktowych jako źródła prawa budowlanego przy sądowej wykładni warunków kontraktowych FIDIC.

Warunki kontraktowe FIDIC podzielone są ze względu na rodzaje wzorców umownych i ich przeznaczenie, na książki w różnych kolorach, i tak:

Czerwona Książka FIDIC (Red Book FIDIC) - określa warunki kontraktowe dla budowy w zakresie robót inżynieryjno-budowlanych i projektowych przez zamawiającego, co oznacza, że wykonawca realizuje roboty budowlane na podstawie projektu dostarczonego przez zamawiającego (inwestora), co nie wyłącza sytuacji, że roboty będą obejmować pewne elementy prac projektowych;

Żółta Książka FIDIC (Yellow Book FIDIC) - określa warunki kontraktowe dla urządzeń elektrycznych, mechanicznych oraz projektowania i robót budowlanych lub inżynieryjnych, co oznacza, ze wykonawca projektuje i dostarcza urządzenia, a także inne roboty zgodnie z wymaganiami zamawiającego (inwestora); 

Zielona Książka FIDIC (Green Book FIDIC) - określa warunki robót budowlanych i inżynieryjnych dla inwestycji o niewielkiej wartości do 500.000,00 euro, Jako taki przeznaczony jest do stosowania przy realizacji prostych i powtarzalnych inwestycji, realizowanych w krótkim czasie, które nie wymagają ścisłej regulacji; 

Srebrna Książka FIDIC (Silver Book FIDIC) - określa warunki realizacji w formule EPC, czyli tzw. realizacji robót "pod klucz". Warunki te są przeznaczone dla realizacji kompleksowych inwestycji, które wymagają wysokiego stopnia pewności co do ostatecznej ceny i terminu realizacji (zakończenia) inwestycji. Wykonawca przy realizacji inwestycji w trybie EPC, ponosi całkowitą odpowiedzialność za roboty budowlane (wykonawstwo) oraz prace projektowe. Zamawiający (inwestor) w trybie realizacji inwestycji jako EPC ponosi odpowiedzialność z niewielkim zakresie.  

 

Zielona Książka FIDIC

 

Warunki kontraktowe FIDIC w umowach budowlanych

Warunki kontraktowe FIDIC to powszechnie uznane międzynarodowe standardy - wzorce kontraktowe umów o prace projektowe oraz o roboty budowlane - opracowywane przez Międzynarodową Federację Inżynierów Konsultantów FIDIC (Fédération Internationale des Ingénieurs-Conseils), których członkiem jest również jest polskie Stowarzyszenie Inżynierów, Doradców i Rzeczoznawców. FIDIC opisują przebieg inwestycji budowlanych opartych na wzajemnych obowiązkach i relacjach zamawiającego jako inwestora oraz wykonawcy jako realizującego budowę, jak i inżyniera kontraktu jako administratora przedsięwzięcia. W przypadku przyjęcia dla realizacji kontraktu warunków FIDIC oraz warunków szczegółowych, FIDIC stają się integralną częścią tej umowy, a ich postanowienia stają się wiążące dla wszystkich stron, tj. zamawiającego - inwestora oraz wykonawcy. Tym samym dla oceny czy zamówienie zostało wykonane w sposób prawidłowy należy stosować - w zakresie braku sprzeczności z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa krajowego - klauzule warunków kontraktowych FIDIC (zob. wyrok SN z dnia 13 września 2017 r., w sprawie pod sygn. akt IV CSK 578/16, publ. OSP z 2019 r., nr 1 poz. 2). .

Należy przy tym pamięć, iż przyjęcie warunków kontaktowych FIDIC jako stosowanych przy wykonywaniu umowy następuje na podstawie zasady swobody umów uregulowanej w treści art. 3531 Kodeksu cywilnego przeniosły.

Warunki kontraktowe FIDIC w żadnym przypadku nie mogą być traktowane jako mające walor norm prawa międzynarodowego. Oznacza to, że wykładnia zamieszczonych w nich postanowień, włączonych do treści wiążącej strony umowy, jest dokonywana zgodnie z regułami wykładni prawa dla umowy. Oznacza to, że przypadku stosowania prawa polskiego, umowa będzie interpretowana według oświadczeń woli i postanowień umowy, określonymi w art. 56 oraz 65 § 1 i 2 k.c. (zob. wyrok SM z dnia 19 marca 2015 r. w sprawie pod sygn. akt IV CSK 443/14, publ. w SIP Lex pod nr 1656288).

Zakres regulacji warunków kontraktowych FIDIC

Warunki kontraktowe FIDIC regulują takie kwestie związane z umową jak:

  • przedmiot i zakres umowy,
  • strony umowy (inwestora i wykonawcy),
  • kolejność pierwszeństwa dokumentów,
  • możliwość dokonania cesji umowy,
  • poufność warunków umowy,
  • obowiązki i uprawnienia inżyniera oraz zmianę osoby inżyniera, 
  • zabezpieczenie wykonania umowy,
  • wykonanie robót (zabezpieczenie, rozpoczęcie robót, zakończenie robót, opóźnienie i wstrzymanie robót),
  • odpowiedzialność za wady,
  • ustalenie ceny kontraktowej lub jej korekta y i zmiany,
  • sposób zapłaty i zaliczki,
  • ubezpieczenia,
  • ograniczenia odpowiedzialności odszkodowawczej,
  • rozstrzyganie sporów.

Jakie klauzule zawierają warunki kontraktowe FIDIC?

Warunki kontraktowe FIDIC regulując stosunki związane z inwestycjami budowlanymi, zawierają takie klauzule jak:

  1. Postanowienia ogólne
  2. Zamawiający,
  3. Inżynier
  4. Wykonawca
  5. Wyznaczeni podwykonawcy (Czerwona Książka FIDIC) / Projektowanie (Żółłta Książka FIDIC)
  6. Kadra i robotnicy
  7. Urządzenia, materiały i wykonastwo
  8. Rozpoczęcie, opóźnienia i zawieszenie
  9. Próby końcowe
  10. Przejecie przez Zamawiającego (Inwestora)
  11. Odpowiedzialność za wady
  12. Obmiary i wycena / Próby eksploatacyjne (Żółta Książka FIDIC)
  13. Zmiany i korekty
  14. Cena kontraktowa i warunki płatności
  15. Rozwiązanie kontraktu przez Zamawiającego (Inwestora)
  16. Zawieszenie i wypowiedzenie kontraktu przez Wykonawcę
  17. Ryzyko i odpowiedzialność
  18. Ubezpieczenie
  19. Siła wyższa (vis major)
  20. roszczenia, spory, arbitraż

Podstawowe definicje warunków kontraktowych FIDIC

  • Kontrakt - to akt umowy wraz z takimi dokumentami jak: List Zatwierdzający, Oferta Ogólne Warunki  Kontraktowe FIDIC, Specyfikacja inwestycji, Rysunki, Wykazy, oraz inne dokumenty lub propozycje w zależności od wybranego trybu realizacji inwestycji (np. w przypadku Żółtych warunków FIDIC zawarte w Kontrakcie będą również propozycje projektowe wykonawcy);
  • List Zatwierdzający - list w którym Zamawiający (Inwestor) formalnie przyjmuje (zatwierdza) ofertę przedstawioną przez wykonawcę; 
  • Wymagania Zamawiającego (Inwestora) - dokument stanowiący integralną część kontrakty, w którym został ustalony cel, zakres, projekt i inne kryteria techniczne robót budowlanych;
  • Zabezpieczenie wykonania - zabezpieczenie dokonane zgodnie z klauzulą 4.2.;
  • Kwota warunkowa - kwota określona w Kontrakcie jako kwota tymczasowa, przeznaczona na zapłatę za część robót lub dostarczenie urządzeń, materiałów budowlanych, czy usług zgodnie z klauzulą 13.5.;
  • Kwota zatrzymana - kwoty zatrzymane przez Zamawiającego (inwestora) zgodnie z klauzulą 14.3. lub wypłaconych zgodnie z klauzulą 14.9.;
  • Podwykonawca - to każda osoba, w tym następca prawny takiej osoby, która została wymieniona w Kontrakcie jako podwykonawca lub wyznaczona jako podwykonawca do wykonywania części robót.

Interpretacja postanowień warunków kontraktowych FIDIC

Dyrektywy interpretacyjne wykładni oświadczeń woli zawarte w art. 65 k.c. odnoszą się zarówno do wszystkich kategorii czynności prawnych (§ 1), jak i wyłącznie do umów (§ 2 k.c.). Konsekwencją tego unormowania jest konieczność dokonania wykładni umów na trzech poziomach, tj. ustalenia literalnego brzmienia umowy, ustalenia treści oświadczeń woli przy zastosowaniu reguł określonych w art. 65 § 1 k.c. oraz ustalenie sensu złożonych oświadczeń woli poprzez odwołanie się do zgodnego zamiaru stron i celu umowy.

Wątpliwości interpretacyjne, które nie dają się usunąć w drodze ogólnych dyrektyw wykładni oświadczeń woli, powinny być rozstrzygnięte na niekorzyść strony, która zredagowała tekst je wywołujący (in dubio contra proferentem). Ryzyko nie dających się usunąć w drodze ogólnych dyrektyw wykładni oświadczeń woli niejasności tekstu umowy powinna ponieść ta strona, która tekst zredagowała (zob. wyrok SN z dnia 29 kwietnia 2016 r. w sprawie pod sygn. akt I CSK 306/15, publ. w SIP Lex pod nr 2032362).

Spory wynikające z umów do których stosuje się warunki FIDIC

Klauzula 20 warunków kontraktowych FIDIC reguluje postępowanie dotyczące rozwiązywania sporów i arbitrażu. Zgodnie z tą klauzulą, spory w pierwszej kolejności rozpoznawane są przez powołany przez strony Komitet Menedżerski (ang. Comittee of Senior Executives – CSE) lub w arbitrażu.

Należy, przy tym pamiętać, że CSE (ang. Comittee of Senior Executives), jako komisja rozjemcza, nie ma statusu sądu polubownego (zob. wyrok SN z dnia 12 stycznia 2012 r. w sprawie pod sygn. akt IV CSK 219/11, publ. w  w SIP Lex pod nr 1130303).

Rozstrzygniecie sporu wynikajacego z umowy zwartej na warukach kontraktowych FIDIC przez Sąd Powszechny

Niemniej, należy pamiętać, że każda, ze stron umowy zawartej w oparciu o warunki kontraktowe FIDIC, która zastrzega zapis na sąd polubowny i udział mediatorów w razie problemów z ich ustanowieniem ma prawo przekazania sprawy do rozstrzygnięcia przez sąd. Tak więc, spory rozpatrywane w pierwszej kolejności powinny być zgodnie z warunkami kontraktowymi FIDIC przez powołany Komitet Menedżerski (CSE), zwany również Komisją Rozjemstwa w sporach, a w przypadku braku zgody co do jej decyzji każda ze stron może kierować spór na drogę postępowania sądowego.

Przy zawieraniu umów na warunkach kontraktowych FIDIC, podobnie jak przy innych umowach zawieranych według prawa polskiego, należy pamiętać, że przy interpretacji postanowień umownych, celem wykładni jest ustalenie rzeczywistej treści zawartej umowy, a nie zmiana jej postanowień. Pamiętać przy tym należy, że warunki kontraktowe FIDIC stanowią integralną cześć zawartej umowy, co wiąże się z określoną treści umowy, która reguluje prawa i obowiązku stron (zob. m.in. wyrok SN z dnia 27 września 2013 r. w sprawie pod sygn. akt I CSK 748/12, publ. w OSNC z 2014 r. Nr 6, poz. 67).


Potrzebujesz pomocy prawnika z zakresu prawa budowlanego?
Poznaj naszą ofertę dla branży budowlanej i skontaktuj się z nami!

Sprawdź pozostałe nasze wpisy

Wstecz
Ochrona danych
Z orzecznictwa Sądu Najwyższego: porozumienie wekslowe – abuzywność postanowień

Prawo wekslowe: Niedozwolone klauzule umowne stosowane w porozumieniach wekslowych| Adviser kancelaria prawna w Gdyni Weksle stanowi jedną z najpowszechniejszych form zabezpieczenia spełnienia świadczenia stosowanych w obrocie prawnym. Jednak często porozumienia wekslowe zawierają postanowienia, które nie są dozwolone i de facto nie wywołują skutków prawnych. Warto wiedzieć, jakie postanowienia są niedozwolone - abuzywne.

Czytaj dalej
Prawo dla biznesu
Czy potrącenie wierzytelności może być dobrym sposobem na szybkie wyegzekwowanie długu?

W dobie kryzysu coraz częściej zdarza się, że dłużnicy nie płacą swoich zobowiązań. Wierzyciel może w takiej sytuacji wystąpić z pozwem do sądu a potem skierować sprawę do komornika. Niestety jest to długotrwały proces na końcu którego może okazać się, że dłużnik jest niewypłacalny a wierzyciel zamiast odzyskać pieniądze poniesie kolejne koszty. Potrącenie wierzytelności może zaoszczędzić wierzycielowi czas, koszty oraz wyeliminować ryzyko niewypłacalności dłużnika.

Czytaj dalej