[Prawo sportowe] Rozstrzyganie sporów prawnych w sporcie - właściwe organy rozjemcze w piłce nożnej i koszykówce

Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu przy PKOl jest najwyższą sportową instancją odwoławczą w Polsce, działającą od 17 listopada 1994 r., obecnie na podstawie przepisów ustawy o sporcie z dnia 25 czerwca 2010 r. (Dz. U. z 2022, poz. 1599 - t.j.). Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu przy PKOl jest stałym sądem polubownym działającym na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2021 r., poz. 1805 - t.j.; "k.p.c.").

Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu przy PKOl, na podstawie art. 45a ust. 3 ustawy o sporcie pełni funkcję najwyższej instancji rozjemczej w sprawach dyscyplinarnych oraz na podstawie art. 1154 i nast. k.p.c. zwykłego sądu polubownego.  

Zakres kognicji Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu przy PKOl jako najwyższej instancji rozjemczej w sporach sportowych obejmuje rozpoznawanie zaskarżeń od ostatecznych decyzji dyscyplinarnych polskich związków sportowych. Natomiast jako zwykłego sądu polubownego, Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu przy PKOl może, w szczególności na podstawie klauzuli arbitrażowej, rozpoznawać sprawy obejmujące spory związane z wizerunkiem sportowca (image contracts & image rights), organizacji wydarzeń sportowych, w tym imprez masowych, spraw licencyjnych, umów menedżerskich (agent's contracts),  a także innych spraw dotyczących statusu ekonomicznego zawodników, trenerów oraz klubów sportowych o ile nie zostały one poddane pod rozstrzygnięcie innym sądom lub trybunałom arbitrażowym albo podlegają one rozstrzygnięciu przez sądy powszechne (szerzej zob. Eligiusz J. Krześniak, Ustawa o sporcie. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2020, s. 482-494.)

Należy wskazać, iż zgodnie ze statutem Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu przy PKOl , jego misją jest ochrona praw stron postępowań dyscyplinarnych, zapobieganie ewentualnym nadużyciom i dbałość o przestrzeganie prawa przez zawodników, zespoły, Związki Sportowe oraz organy dyscyplinarne, jak również rozwój polskiego prawa sportowego.

Warto wskazać, że na stronie internetowej Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu przy PKOl, prowadzona jest baza wydanych orzeczeń wydanych w sprawach sportowych.

Sportowy Sąd Arbitrażowy (CAS - Court of Arbitration for Sport),określany również jako Trybunał Arbitrażowy do spraw Sportu (TAS - Tribunal Arbitral du Sport) przy Międzynarodowym Komitecie Olimpijskim (MKOl)z siedzibą w Lozannie (Szwajcaria), jest międzynarodowym stałym sądem arbitrażowym, działającym od 30 czerwca 1984 roku.

Sportowy Sąd Arbitrażowy przy MKOl, działa jajo najwyższa i niezależna instytucja rozstrzygająca spory związane ze sportem zarówno w postępowaniach arbitrażowych jak i mediacji. Rozstrzygnięcia CAS mają moc wyroków sądowych i podlegają wykonaniu w drodze egzekucji. Orzeczenia CAS w sprawach odwoławczych (appeals procedure) wydawane są na podstawie prawa, w oparciu o które postępowanie toczyło się w niższych instancjach, a w pozostałych sporach (tzw. arbitrażu zwykłym - ordinary arbitration) wydawane są na podstawie uzgodnionego prawa (np. wynikającego z treści umowy), a w przypadku jego braku na podstawie prawa szwajcarskiego oraz z uwzględnieniem specyfiki i zasad sportu

Spór może zostać poddany pod rozstrzygnięcie Sportowego Trybunału Sportowego wyłącznie na podstawie klauzuli arbitrażowej lub umowy, tj. na podstawie wyraźnej zgody stron postępowania. Natomiast przedmiotem postępowań prowadzonych przed CAS mogą być sprawy obejmujące spory pomiędzy sportowcami, trenerami, federacjami sportowymi, organizatorami imprez sportowych, sponsorami czy nadawcami telewizyjnymi w sprawach cywilnych i handlowych a także dyscyplinarnych.

Należy zaznaczyć, że orzeczenia CAS maja charakter ostateczny i jako takie są wiążące dla stron postępowania od momentu ich ogłoszenia. Podlegają również egzekucji zgodnie z Konwencją nowojorską o uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń arbitrażowych z 10 czerwca 1958 roku (Dz.U. z 1962 r., Nr 9, poz. 41), która jest stosowana przez ponad 125 krajów.

Postępowania przed CAS prowadzone są zgodnie z regulacją Code of Sports-related Arbitration.

Warto wskazać, że na stronie internetowej CAS, prowadzona jest baza wydanych orzeczeń wydanych w sprawach sportowych.

Piłkarski Sąd Polubowny (PSP) przy PZPN, działa na podstawie art. 1154 - 1217 k.p.c., regulacji wewnętrznych Polskiego Związku Piłki Nożnej, w szczególności uchwał oraz w zakresie procedury (organizacji postępowania) Regulaminu Piłkarskiego Sądu Polubownego PZPN, a językiem postępowania jest język polski. Piłkarski Sąd Polubowny (PSP), jako stały sąd polubowny rozpoznaje co do zasady rozpoznaje sprawy z zakresu prawa sportowego w piłce w piłce nożnej z zakresu:

• wszelkich sporów o charakterze majątkowym,
• sporów o charakterze niemajątkowym, które mogą być przedmiotem ugody, w tym dotyczących tzw. stabilności kontraktowej zawodników (contractual stabilit),
• skarg od ostatecznych decyzji Komisji Odwoławczej d.s. Licencji Klubowych PZPN w sprawie odmowy przyznania, zawieszenia lub pozbawienia licencji, powstałych na tle uprawiania, organizacji, upowszechniania i rozwoju sportu piłki nożnej, których rozstrzygnięcie w trybie postępowania arbitrażowego przewidziane jest przez statuty lub regulaminy FIFA, UEFA i PZPN.

Oznacza to, że PSP rozpoznaje między innymi sprawy obejmujące takie spory z zakresu prawa sportowego w piłce nożnej jak roszczenia zawodniczek i zawodników z zakresu powstania, ustalenia istnienia, ważności, wykonywania i rozwiązania kontraktu o profesjonalne uprawianie piłki nożnej, innymi roszczeniami niemajątkowymi dotyczącymi zapewnienia stabilności kontraktowej (contractual stabilit) i mechanizmu solidarności (solidarity contribution), a także dochodzonymi łącznie z nimi roszczeniami o prawa majątkowe. 

PSP rozpoznaje spory na podstawie zobowiązania członków PZPN, zawodniczek, zawodników, trenerek i trenerów oraz pośredników transakcyjnych (agentów piłkarzy) do zawierania w treści umów cywilnoprawnych, klauzuli arbitrażowych w przedmiocie rozstrzygania sporów dotyczących organizacji, upowszechniania i uprawiania sportu piłki nożnej, przewidujących jako wyłącznie właściwy podmiot: Piłkarskiego Sądu Polubownego (PSP) przy PZPN.

Kognicja Piłkarskiego Sądu Polubownego przy PZPN, została określona w § 4 Regulaminu Piłkarskiego Sądu Polubownego PZPN i wskazuje, że PSP jest właściwy do rozpoznawania spraw:

• majątkowych stosunków cywilnoprawnych, istniejących między zawodnikami, klubami,
  związkami sportowymi i innymi organizacjami sportowymi oraz osobami fizycznymi, w tym
  pochodnych do stosunków członkowskich, licencyjnych i innych związanych z kwalifikacją
  podmiotów do rywalizacji w sporcie piłki nożnej,
• ustalenia wysokości ekwiwalentu za wyszkolenie lub promocję zawodnika w związku ze zmianą przynależnością klubowej (definitywną lub czasową - transfer piłkarza),
  sporów dotyczących powstania, ustalenia istnienia, ważności, wykonywania względnie rozwiązania profesjonalnych lub amatorskich kontraktów zawodników piłki nożnej,
• umów sponsorskich, menedżerskich i dotyczących pośredników transakcyjnych w sporcie piłki nożnej,
• umów między organizatorami imprez piłkarskich a ich partnerami wyspecjalizowanymi w dziedzinie sprzedaży praw telewizyjnych, reklamowych i promocyjnych,
• wszelkich innych umów zawieranych i realizowanych w związku z organizowaniem oraz przeprowadzaniem zawodów piłkarskich,
• umów ze sponsorami technicznymi zawieranych w związku z uprawianiem sportu piłki nożnej,
• umów o dzieło, zlecenia lub o świadczenie usług z art.750 k.c. zawieranych z trenerami i instruktorami piłkarskimi oraz innymi podmiotami ruchu sportowego, w tym trenerami prowadzącymi własną działalność gospodarczą (profesjonalnych kontraktów trenerskich w piłce nożnej), ubezpieczeń w sporcie piłki nożnej,
• żądania ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.

Piłkarski Sąd Polubowny realizuje swoją podstawową funkcję w szczególności przez wydawanie orzeczeń arbitrażowych w sprawach majątkowych i niemajątkowych mających zdatność ugodową, poddanych mu do rozpatrzenia na podstawie zapisu na sąd polubowny (umowy arbitrażowej). Niezależnie od powyższego może rozpatrywać skargi na ostateczne decyzje w sporach licencyjnych, o których mowa w § 4 ust.1 Regulaminu PSP PZPN. Wspomnieć należy, że w przypadku sporów, których stroną jest zawodnik zagraniczny, tzn. niebędący członkiem PZPN, PSP PZPN może być właściwym sądem polubownym do rozpoznania jego sprawy, ale zawodnikowi takiemu przysługuje de facto prawo wyboru pomiędzy polskim PSP PZPN a Football Tribunal FIFA. Jest to o tyle istotne, że przesądza, czy sprawa będzie rozpoznawana w oparciu o prawo polskie i regulacje PZPN, czy w oparciu o prawo szwajcarskie i wprost regulacje FIFA. 

Orzeczenia wydawane przez PSP charakter wyroku albo postanowienia PSP. Na wydane orzeczenie, stronom zgodnie z § 93 i nast. Regulaminu PSP PZPN, przysługuje prawo do złożenia wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy. Wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy ma charakter środka odwoławczego. Orzeczenie wydane na skutek ponownego rozpatrzenia sprawy jest ostateczne i podlega wykonaniu w trybie określonym w § 106 i nast. Regulaminu PSP PZPN.

Należy również wskazać, że inaczej aniżeli w ma to miejsce w przypadku rozstrzygnięć między innymi CAS, czy Football Tribunal FIFA, orzeczenia PSP nie są publikowane.

Football Tribunal FIFA - Trybunał Piłki Nożnej przy FIFA (The International Federation of Football Association / Fédération Inter- nationale de Football Association), został powołany na podstawie art. 54 Statutu FIFA w celu rozpoznawania spraw związanych z piłką nożną i regulacją jej organizacji.

Trybunał w nowej fomie działa od 1 października 2021 roku i składa się z trzech izb, podzielonych na właściwe do rozstrzygania poszczególnych spraw:

• DRC, the Dispute Resolution Chamber - Izby Rozstrzygania Sporów - właściwej do rozstrzygania sporów pracowniczych pomiędzy zawodnikami i klubami, a także z ekwiwalentem za wyszkolenie zawodników,

• PSC, the Players’ Status Chamber - Izby Statusu Piłkarzy, właściwej do rozstrzygania sporów pomiędzy trenerami a klubami lub federacjami i stowarzyszeniami, sporów transferowych pomiędzy klubami, a także międzynarodowymi transferami (ITS - International Transfer System) i uprawnieniami zawodników do udziałów w rozgrywkach reprezentacji krajowych,

• AC, the Agents Chamber - Izby Agentów, właściwiej do rozstrzygania sporów z udziałem agentów piłkarskich (pośredników transakcyjnych / agentów ds. piłkarzy).

Football Tribunal działa i prowadzi postępowania w oparciu o z zasady proceduralne (Procedural Rules) wydane przez Komisję FIFA (FIFA Council). Właściwość Football Tribunal FIFA została określona w różnych przepisach FIFA, w tym w Regulations on the Status and Transfer of Players (RSTP) oraz Regulations Governing the Application of the FIFA Statutes (RGAS).

Postępowanie przed Football Tribunal FIFA od 1 października 2021 roku jest bezpłatne, o ile przynajmniej jedną ze stron postępowania jest osoba fizyczna: zawodnik, trener, agent piłkarski (football agent) lub agent meczowy (match agent).

Orzeczenia Football Tribunal są egzekwowane z przepisami Konwencji nowojorskiej o uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń arbitrażowych z 10 czerwca 1958 roku (Dz.U. z 1962 r., Nr 9, poz. 41) oraz mogą być sankcjonowane przez FIFA.

Warto wskazać, że na stronie internetowej FIFA, prowadzona jest baza wydanych orzeczeń wydanych w sprawach sportowych z zakresu piłki nożnej.

Więcej informacji o Football Tribunal znajdziecie Państwo pod adresem: www.fifa.com/legal

W celu rozpoznawania sporów związanych z koszykówką, został powołany Sportowy Trybunał Arbitrażowy (STA) przy Polskim Związku Koszykówki (PZKosz), który jest stałym sądem polubownym, stanowiącym wyodrębnioną, samodzielną jednostką powołaną do rozstrzygania sporów powstałych w związku z określonymi sporami majątkowymi oraz niemajątkowymi, które mogą być przedmiotem ugody sądowej, poddanymi przez strony jego rozstrzygnięciu.

STA podobnie jak inne wyspecjalizowane sportowe sądy polubowne, został utworzony, aby rozwiązywać spory w sposób możliwie szybki, prosty i niepowodujący wygórowanych kosztów.

Postępowania przed STA, prowadzone są na podstawie Regulaminu Sportowego Trybunały Arbitrażowego przy PZKosz, przyjętego uchwałą Zarządu PZKosz.

Należy zaznaczyć, że w sporach rozpoznawanych przed STA, językiem postępowania jest polski lub angielski, w zależności od decyzji arbitra wybranego przez strony, który wydaje rozstrzygnięcia zgodnie z przepisami prawa polskiego oraz regulacjami wewnętrznymi PZKosz, ale przede wszystkim może on wydać orzeczenie zgodnie z ogólnymi zasadami sprawiedliwości (ex aequo et bono).

Należy również wskazać, że podobnie jak ma to miejsce w przypadku PSP (Piłkarskiego Sądu Polubownego PZPN), orzeczenia STA nie są publikowane.

Basketball Arbitral Tribunal (BAT) - Koszykarski Arbitrażowy Trybunał działający przy FIBA (Fédération Internationale de Basketball) jest niezależnym organem, oficjalnie uznanym przez FIBA ​​i wskazanym jako organ jurysdykcyjny w Statucie FIBA (General Statutes), którego celem jest szybkie i proste rozwiązywanie sporów pomiędzy zawodnikami, agentami, trenerami i klubami w drodze postępowania arbitrażowego. BAT został powołany w 2006 roku, początkowo jako FIBA Arbitral Tribunal (Trybunał Arbitrażowy FIBA).

Kognicja BAT, obejmuje właściwość BAT do rozpoznawania wszelkich spraw związanych z koszykówką, o ile strony poddały spór lub możliwość jego poddania pod rozstrzygniecie BAT, zgodnie z art. 0.3. BAT Arbitration Rules.

Postępowania przed BAT prowadzone są co do zasady w formie pisemnej, w języku angielskim, w oparciu o prawo szwajcarskie oraz BAT Arbitration Rules (przepisy arbitrażowe BAT), z uwzględnieniem ogólnych względów sprawiedliwości i uczciwości bez odwoływania się do żadnego konkretnego prawa krajowego lub międzynarodowego (tzw. zasada ex aequo et bono). Rozstrzygnięcia wydawane przez BAT zapadają w terminie 6 miesięcy od zakończenia procedowania w sprawie przez BAT, które zazwyczaj trwa od czterech do ośmiu miesięcy. Natomiast egzekucja orzeczeń BAT następuje zgodnie z Konwencją nowojorską o uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń arbitrażowych z 10 czerwca 1958 roku (Dz.U. z 1962 r., Nr 9, poz. 41) oraz jest zabezpieczona sankcjami ze strony FIBA, takimi jak grzywna (co do zasady będąca karą pieniężną), cofnięcie licencji agenta FIBA, zakaz dokonywania międzynarodowych transferów zawodników lub zakaz rejestracji nowych graczy w klubie, zgodnie z postanowieniami wewnętrznych regulaminów FIFA (internal regulations). BAT jest właściwy jako sąd polubowny na podstawie zawartych w treści umów standardowej klauzuli arbitrażowej (Standard Arbitration Clause), która może być przez strony zawarta również jako umowa już po powstaniu sporu.

Koszty związane z prowadzonym postępowaniem ustalane są przez arbitra w orzeczeniu kończącym postępowanie, niemniej, strony zobowiązane są do uiszczenia zaliczek na poczet prowadzonego postępowania, których maksymalna wysokość wynosi 9.000,00 eur.

Warto wskazać, że na stronie internetowej FIBA, prowadzona jest baza wydanych orzeczeń wydanych w sprawach sportowych z zakresu koszykówki.
 

Więcej informacji o BAT znajdziecie Państwo pod adresem: www.fiba.basketball/bat