[Prawo sportowe] Kilka słów wyjaśnienia, czym jest prawo sportowe i kim jest prawnik sportowy…

W tym wpisie, przedstawiamy odpowiedzi na kilka pytań związanych z prawem sportowym, określanym również jako „lex sportiva”, które często pojawiają się z naszą praktyką prawa sportowego prowadzonego w ramach ADVISER Armknecht & Partners attorneys-at-law Kancelaria Prawa Sportowego. Ów pytania zadaliśmy wspólnikowi zarządzającemu naszej kancelarii prawnej- Bartoszowi Armknechtowi, który jako wiodący prawnik sportowy w naszej kancelarii, specjalizuje się właśnie w prawie sportowym. Bartos Armknecht reprezentuje w sporach prawnych jak i w negocjacjach m.in. z klubami sportowymi piłkarzy i piłkarki jak i zawodniczki i zawodników z innych dyscyplin sportowych takich jak siatkówka, koszykówka, sporty walki, w tym MMA oraz sportowców uprawiających tenis stołowy, czy piłkę ręczną. Doświadczenie prawne w prawie sportowym Bartosza nie ogranicza się do reprezentacji zawodniczek i zawodników w negocjacjach czy w sprawach przed sportowymi sądami arbitrażowymi. Obsługę on również sprawy klubów piłkarskich, klubów koszykarskich, czy żeglarskich. Sprawy te obejmuje kwestie umów sponsoringowych, reklamowych, kontraktów zawodniczych, umów z agentami sportowymi, w tym agentami piłkarskimi, jak również zmiany właścicielskie w klubach sportowych. Jego doświadczenie nie ogranicza się do tradycyjnej obsługi prawnej i doradztwa z zakresu prawa sportowego. Posiada on również doświadczenie z zakresu marketingu sportowego, tworzenia strategii wizerunkowej w sporcie w sytuacjach kryzysowych, jak również restrukturyzacji klubów sportowych, czy projektowania struktury klubów sportowych (corpotrate governance).

W formie rozmowy w tym wpisie na blogu kancelarii ADVISER Armknecht & Partners attorneys-at-law, która prowadzi prowadzi praktykę prawa sportowego jako kancelaria prawa sportowego, postaramy się odpowiedzieć na takie pytania jak:

• czym jest prawo sportowe?

• jaki jest przedmiot regulacji prawa sportowego?

• kim jest prawnik sportowy i jakimi sprawami się zajmuje?

• jaka jest praktyka stosowania prawa sportowego?

To jest bardzo dobre pytanie. Tutaj muszę wyjaśnić, że w obiegu prawnym, wyszczególnia się m.in. definicje legalne, czyli te ustalone w aktach prawnych, definicje doktrynalne, a więc nadanie znaczenia pojęciu prawa sportowego wypracowanego przez doktrynę i orzecznictwo – m.in. sportowych sądów arbitrażowych jak np. STA przy PZKosz, sportowych trybunałów arbitrażowych, jak np. CAS, a także sądów powszechnych. Oczywiście można wyróżnić również inne definicje, słownikowe, etc. Niemniej pozostańmy, przy doktrynalnej definicji prawa sportowego. Otóż, prawo sportowe nie jest jednorodne, zarówno co do przedmiotu regulacji, źródła norm i ich charakteru. Wynika to z faktu, że jest to interdyscyplinarna dziedzina prawa, której normy regulują tak odpowiedzialność cywilną, stosunki umowne (kontrakt zawodniczy, transfer), a także inne obszary tej aktywności społecznej – np. ochronę organizacji imprez masowych. Różnorodne są również źródła norm prawa sportowego, ponieważ są one ustanawiane tak przez krajową władze ustawodawczą, UE, oraz federacje sportowe. Chociażby w polskim porządku prawnym, obowiązuje ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie czy ustawa o Ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych. Natomiast regulacje ustanawiane przez federacje sportowe po pierwsze dotyczą poszczególnych dyscyplin, a także są wielopoziomowe. Posłużę się przykładem piłki nożnej, czyli tzw. prawa piłkarskiego oraz koszykówki. W obu przypadkach na poziomie międzynarodowym działają odpowiednio FIFA i FIBA, oraz na poziomie krajowym w Polsce: PZPN – Polski Związek Piłki Nożnej i PZKosz – Polski Związek Koszykówki, a np. w Niemczech DFB i DBB, które ustanawiają własne regulacje w danym sporcie. Dlatego najistotniejsze jest ustalenie tzw. otoczenia prawnego w każdym przypadku w danej dyscyplinie. Natomiast wracając do definicji prawa sportowego, to przyjmuję, że jest to prawo, którego normy regulują stosunki prawne w sporcie i powszechnie w danym sporcie uznawane są za prawo. Przyjmując za CAS, prawo sportowe to zespół norm, których uczestniczy danego sportu muszą przestrzegać (zob. Arbitration CAS 98/200 AEK Athens and SK Slavia Prague / Union of European Football Associations (UEFA), award of 20 August 1999, pkt 156). Oczywiście jest to pewne uproszczenie, jednak są to normy obowiązujące w danym sporcie, które mogą pochodzić tak od władzy państwowej jak i  od federacji sportowych. Oczywiście nie można utożsamiać prawa sportowego z regułami gry np. w piłkę nożną.

Dokładnie tak. Żeby lepiej zobrazować te kwestie, pozostanę przy piłce nożnej. Stosunki prawne pomiędzy klubami a piłkarzami na poziomie międzynarodowym reguluje RSTP, czyli FIFA Regulations on the Status and Transfer of Players, a na poziomie krajowym regulacje krajowych związków, jak np. PZPN. RSTP reguluje ogólne zasady kontaktu piłkarskiego, transferu etc. Jednak forma prawna kontraktu piłkarskiego pozostaje w gestii krajowych związków piłkarskich, które muszą określić, czym w istocie kontrakt piłkarski jest. Jaką ma formę prawną. W Polsce, kontrakt piłkarski, czyli umowa na podstawie której piłkarz uprawia sport na poziomie profesjonalnym (zawodowym), może mieć postać umowy o pracę , która jest praktycznie martwa, umowy cywilnoprawnej – a dokładniej umowy o świadczenie usług, czy też ze względu na zawodowy charakter tych usług – piłkarz może być przedsiębiorcą i świadczyć usługi jako jednoosobowa działalność gospodarcza. Natomiast w Niemczech, Hiszpanii, czy Francji, ze względu na krajowe prawo powszechne (państwowe) rangi ustawowej, kontrakt piłkarski praktycznie zawsze jest umową i pracę. Zresztą ze względu właśnie na te regulacje w Hiszpanii i Francji obowiązują obowiązkowe klauzule wykupu – przypominam chociażby case Neymara i wykup kontraktu zawodnika z FC Barcelony przez PSG za 222 mln euro. Nie chcę wchodzić w szczegóły, bot o jest dłuższy wywód, jednak kluczowe dla każdej umowy jest właśnie określenie prawa właściwego i to tak federacji sportowych (krajowych i międzynarodowych, jak również ustawodawstwa krajowego. Wynika to z tego, że właśnie te regulacje określają granice swobody zawierania umów i przesądzają, czy określone postanowienia umowne są ważne, czy też nie, albo możliwe do wykonania.

Tak jak wspomniałem już wcześniej, przedmiot regulacji prawa sportowego jest bardzo szeroki, a normy prawa sportowego w klasycznym ujęciu to normy z różnych dziedzin prawa, takich jak: prawo cywilne, prawo karne, prawo pracy, prawo administracyjne, postepowanie cywilne, prawo ochrony konkurencji, prawo UE (szczególnie swobody rynku unijnego), prawo ochrony danych osobowych i inne. Jednak zasadnicze są regulacje federacji sportowych. Pozostawiając kwestie dopingu, korupcji, odpowiedzialności dyscyplinarnej, czy też organizacji imprez masowych etc., pozostańmy, przy umowach. I tak w prawie sportowym uregulowane są kwestie kontraktów sportowych, tj. kontraktów zawodniczych, czyli umów regulujących prawa i obowiązki klubów i zawodników profesjonalnych, przynależności klubowej – czyli w sporcie amatorskim tzw. deklaracji gry, zasad zmiany przynależności klubowej i rozwiązywania kontraktów zawodniczych (transferów zawodników), rozwiazywania sporów prawnych, szczególnie tych majątkowych, statusu agentów piłkarskich i umów z agentami sportowymi, licencji uprawniających do uczestnictwa przez kluby i zawodników we współzawodnictwie sportowym, rozporządzenia prawami audio-wizualnymi do tych widowisk – np. meczów piłkarskich, finansowania spotu – np. sponsoringu w sporcie, oraz zasad wykonywania zawodu trenera i kontraktów trenerskich. Jest to naprawę szeroki zakres regulacji, szczególnie stosunków cywilnoprawnych, pomiędzy klubami, zawodniczkami i zawodnikami oraz trenerkami i trenerami. W pracy naszego zespołu kancelarii prawa sportowego, zajmujemy się przede wszystkim umowami w sporcie i sporami prawnymi w sporcie.

Prawnik sportowy, pracujący jako in-house w klubie czy federacji sportowej, jak również ten pracujący w kancelarii prawnej takiej jak Kancelaria Prawa Sportowego ADVISER Armknecht & Partners attorneys-at-law, to przede wszystkim prawnik interdyscyplinarny. Oznacza, to, że nie mniej nie więcej, że jest prawnik sportowy musi mieć znajomość wielu dziedzin prawa i przede wszystkim umieć poruszać się pomiędzy regulacjami krajowymi i międzynarodowymi, państwowymi i federacji sportowych. Można powiedzieć, że musi to być miłośnik komparatystyki. Jednak dla prawnika sportowego podstawowe obszary to prawo umów, które wiąże się z umowami transferowymi zawodników: transferu czasowego – tzw. wypożyczenia, transferu definitywnego, transferu medycznego i innych, kontraktów zawodniczych, kontraktów trenerskich oraz umów pośrednictwa, czyli umów głownie zawieranych przez kluby i zawodników z agentami sportowymi, jak również umów ze sponsorami – umowa sponsoringu, czy umów reklamowych.  Drugim zasadniczym obszarem są sporty prawne w sporcie, które co do zasady są rozstrzygane przez krajowe i międzynarodowe sądy i trybunały sportowe. Wspomnę chociażby PSP – Piłkarski Sąd Polubowny przy PZPN, STA – Sportowy Sąd Arbitrażowy przy PZKosz, Trybunał arbitrażowy przy PKOl, FIFA Football Tribunal, BAT – Basketball Arbitral Tribunal przy FIBA oraz Międzynarodowy Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu przy MKOl. Oczywiście każdy z tych sądów i trybunałów arbitrażowych ma inną właściwość rzeczową i miejscową, oraz wewnętrzny regulamin, który reguluje sposób rozwiązywania sporu, czyli procedowania przez ten organ. Jednak niezbędna jest również wiedza z zakresu postępowania przed sądem powszechnym i to nie tylko krajowym w Polsce, ale przede wszystkim prawa szwajcarskiego. Nie chciałbym tutaj wchodzić w szczegóły jak pracujemy w naszej kancelarii prawa sportowego i jaka jest specyfika pracy prawnika sportowego na naszym przykładzie i bynajmniej nie wynika to z braku chęci do podzielenia się wiedzą, a po prostu wymagałoby to niezwykle obszernego wyjaśnienia.

Trzymając się konwekcji, wyjaśnienia problematyki prawa sportowego i specyfiki pracy prawnika sportowego w przystępny – „nieprawniczy” sposób, powiem tak, prawnik sportowy udzieli porady co do warunków umowy – np. kontraktu piłkarskiego, czy też kontraktu trenerskiego, przygotuje draft takiej umowy, będzie użyteczny w procesie negocjacji kwestii prawnych tych umów, które mają zasadniczy wpływ na warunki biznesowe. Jak również pomorzę klubowi, zawodnikowi, agentowi, np. agentowi piłkarskiemu w dochodzeniu jego praw, co zazwyczaj dotyczy rozwiązania umowy lub dochodzenia zapłaty z tego tytułu. Zazwyczaj, jeżeli dochodzi do powstania sporu prawnego w sporcie i strony nie mogą dojść do porozumienia, np. zawodnik pomimo woli zawarcia ugody nie znajduje powiedzmy zrozumienia po stronie klubu, wówczas prawnik sportowy z kancelarii prawa sportowego, będzie takiego zawodnika skutecznie reprezentował w postępowaniu przed właśnie sportowym sądem arbitrażowym, albo sądem powszechnym. Wreszcie mamy trzeci obszar, innych spraw, które mogą dotyczyć tak sportowców jak i klubów, a odnosi się on do ogólnej praktyki prawnej w ramach kancelarii prawa sportowego. W przypadku sportowców dotyczy to np. spraw prywatnych, takich jak sprawy spadkowe, które nierzadko wiążą się z postępowaniem spadkowym, inwestycje finansowe oraz budowlane, projekty marketingowe, czy doradztwo podatkowe. Natomiast w przypadku klubów dotyczy to kwestii zatrudnienia – a więc prawa pracy pracowników innych pionów niż pion sportowy, prawa spółek handlowych i ładu korporacyjnego, inwestycji infrastrukturalnych, jak również restrukturyzacji. Zakres pomocy prawnej, świadczonej przez zespół prawników w ramach kancelarii prawa sportowego może być i powinien, naprawę bardzo szeroki.  

Jednym słowem, bardzo pozytywne. Prawo sportowe to naprawdę ciekawa i rozwijająca się subdyscyplina prawa i wręcz ekscytująca praktyka prawna w ramach kancelarii prawa sportowego. Można rozwiązywać naprawdę interesujące problemy prawne i reprezentować sportowców i trenerów w zawiłych sporach prawnych, szczególnie na styku prawa różnych jurysdykcji krajowych w wymiarze międzynarodowym. Dotyczy to np. rekompensat, czy też kwestii podatkowych. Doświadczenie naszej kancelarii, to ponad 12 lat praktyki w prawie sportowym. W tym czasie prowadziliśmy wiele spraw, w których reprezentowaliśmy i kluby piłkarskiej i kluby koszykarskie i piłkarzy, piłkarski, trenerów w sporach prawnych. Negocjowaliśmy również wiele kontraktów zawodniczych – piłkarskich, koszykarskich, pięściarzy, potocznie określanych jako bokserzy, zawodników MMA, m.in. KSW czy UFC, trenerów piłkarskich, trenerów koszykarskich, zawodników tenisa stołowego i wielu, wielu innych. Jednak spory prawne nie są najważniejsze. Sporty w ramach principia sportiva, opiera się m.in. o zasadę fair play, której i my w naszej kancelarii prawa sportowego jesteśmy wierni. Dlatego, zawsze staramy się, aby dojść porozumienia. Nikt nie chce wchodzić na ścieżkę prawną i kierować sprawy do sądu arbitrażowego czy też powszechnego, co jest zależne od rodzaju sportu i jego przedmiotu. Spory nawet w arbitrażu wiążą się z kosztami i czasem dla wszystkich stron. Jak wiadomo, na wojnie nie ma zwycięzców. Jedynie są przegrani i ci, co ponieśli straty. My lubimy wygrywać i przeważnie nam się to udaje. A jest to wynikiem odpowiedniego zarządzania ryzykami prawymi. Jednak ugodowe, czy też „pokojowe” zabezpieczenie interesów praw naszych klientów nie zawsze jest możliwe, ponieważ po drugiej stronie musi być parter, który podobnie rozumuje. Niestety nie zawsze ma to miejsce.  

Obok sporów, mamy projekty prawne. Obejmują one tak proces negocjacji umów – kontraktów zawodniczy, umów transferowych, czy sponsoringowych, jak również tworzenie strategii sponsoringowej i wizerunkowej, czy restrukturyzacji klubów i to ta najlepsze zlecenia związane z usługami. Najlepsze, ponieważ to zawsze jest wyzwanie i po prostu – oczywiście w mojej ocenie - clue pracy prawnika sportowego. Negocjacje i konstruowanie klauzul umownych – postanowień umownych, czy sporządzanie projektów całych umów, które maja na celu przede wszystkim zabezpieczenie naszych klientów, ale również pomóc, a przynajmniej nie przeszkadzać w osiągnięciu celów biznesowych obu stron takiej umowy. Umowa ma zabezpieczać, gdyby, druga strona jednak nie do końca miała takie same intencje, albo z różnych powodów zmieniła je w trakcie obowiązywania umowy i chciał ją zakończyć, czyli np. rozwiązać kontrakt zawodniczy, co potocznie nie do końca właściwie określa się jako „zerwanie umowy”.

Niemniej, szanując prywatność naszych klientów nie chciałbym mówić o konkretnych przypadkach.

Rzeczywiście umknęło mi to. Jednak wynika to z faktu, że staramy się w naszej kancelarii prawa sportowego kompleksowo podchodzić do świadczenia usług prawnych na rzecz sportowców, klubów sportowych, czy agentów. Rzadko się zdarza, aby nasi prawnicy sportowi udzielali pojedynczych porad prawnych. Te jednostkowe, doraźne porady prawne w prawie sportowym, to zazwyczaj początek współpracy. Zawodnik np. zgłasza się do naszej kancelarii prawnej i oczekuje sprawdzenia umowy – kontraktu zawodniczego, którego projekt otrzymał od klubu, czy agenta. Wówczas jeżeli jest na etapie przed zawarciem – podpisaniem – takiej umowy, to przeważnie prosi również, aby reprezentować go w negocjacjach. Natomiast, gdy pojawił się problem prawny wynikający z takiej umowy, gdy ona już obowiązuje, wówczas po ocenie sytuacji i przygotowaniu strategii „wyjścia”,  najpierw podejmuje negocjacje, gdy w ich następstwie nie ma widoków na skuteczne zabezpieczenie praw i interesów naszego klienta – sportowca, wówczas podejmuje się reprezentacji na etapie procesowym. Tym niemniej wracając do postanowionego pytania, prawnik sportowy z pewnością udzieli porady związanej warunkami prawnymi umowy transferowej, kontraktu piłkarskiego, kontraktu trenerskiego, kontraktu koszykarskiego, umowy sponsoringowej, czy umowy z agentem piłkarskim, koszykarskim, jak i innych umowach w sporcie. Prawnik sportowy również oceni np. sytuację prawną zawodnika w kontekście jego odpowiedzialności za doping, zmiany faktycznej sytuacji w klubie – przypominam tutaj sławetny już „Klub Kokosa”, praw zawodnika do wizerunku, czy kwestii związanych z prawem podatkowym. W zasadzie, jeżeli dana kancelaria prawa sportowego tworzona jest przez zespół prawników, to porad może dotyczyć każdej sfery aktywności sportowca czy działalności klubu, od spraw prywatnych – majątkowych zawodnika, rozwodu, przez sportowe – kontrakty zwodnicze, umowy reklamowe czy umowy sponsoringowe, po sprawy spadkowe, budowlane i inne. A w przypadku klubów taka kancelaria prawna, która dostarcza usługi prawne dla klubu i w formie outsourcingu działu prawnego może udzielać porad związanych z restrukturyzacją, przekształceniem formy prowadzenia klubu sportowego, umów z pracownikami i zawodnikami i wielu innych kwestiach, co wynika z kompleksowego charakteru obsługi prawnej. A w przypadku jednostkowych porad, mogą one dotyczyć również warunków prawnych, oceny ryzyk prawnych, jak i całych projektów, np. budowy akademii, czy zmian kapitałowych lub właścicielskich w klubie sportowym. W tym kontekście kluczowe są dla przymioty określające porady prawne udzielane przez prawnika sportowego. Pierwsze to „szeroki wachlarz” porad prawnych, a drugie, to, że usługi prawne w sporcie powinny być kompleksowe.