Wstecz
Prawo spadkowe 23.12.2024

[Prawo spadkowe] Ustalanie istnienia i treści oświadczenia ostatniej woli po śmierci osoby składającej oświadczenie testamentowe

Ustalanie istnienia i treści oświadczenia ostatniej woli – analiza postanowienia Sądu Najwyższego z 17 maja 2024 r. (I CSK 438/24) | Prawo spadkowe

W tym wpisie analizujemy najnowsze orzeczenie Sądu Najwyższego, które dotyczy kluczowych kwestii związanych z ustaleniem istnienia i treści testamentu po śmierci testatora. Sprawa, rozpoznana postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2024 r. w sprawie pod sygnaturą akt I CSK 438/24, wskazuje na istotne wyzwania w procesie dowodzenia, które mają znaczenie dla osób zaangażowanych w sprawy spadkowe.

Sąd najwyższy w tej sprawie stwierdził, że ze względu na ustalanie istnienia i treści oświadczenia ostatniej woli dopiero po śmierci osoby składającej oświadczenie konieczne jest ustanowienie wymagań formalnych utrudniających sfałszowanie treści oświadczenia, zmuszenie umierającego do jego złożenia lub wykorzystanie stanu zdrowia wyłączającego świadome wyrażenie woli. Podstawą formą testamentu jest testament w całości spisany własnoręcznie (art. 949 § 1 k.c.). Wymóg ten nie służy wyłącznie utrudnieniu sfałszowania treści ostatniej woli, lecz służy także możliwości sprawdzenia, czy spadkodawca pisał testament w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (art. 945 § 1 pkt 1 k.c.). Badanie pismoznawcze pozwala do pewnego stopnia na ustalenie, czy piszący działał pod wpływem dużego stresu, co w połączeniu z innymi przesłankami może pozwolić na ustalenie złożenia oświadczenia pod bezprawną groźbą. Badanie to może także ujawnić zmiany charakteru pisma wynikające z demencji lub innych zaburzeń psychicznych.

Czy istnienie i treść oświadczenia ostatniej woli zmarłego mogą być ustalane na podstawie wszelkich dostępnych środków dowodowych? | Sprawa spadkowa

Sprawa rozpatrzona przez Sąd Najwyższy w prezentowanym postanowieniu dotyczyła ustalenia, czy spadkodawca pozostawił oświadczenie ostatniej woli, które mogłoby wpłynąć na porządek dziedziczenia. W szczególności problematyczne było odtworzenie treści tego oświadczenia oraz udowodnienie, że zostało ono rzeczywiście złożone przed śmiercią. Brak testamentu w formie pisemnej wymagał od wnioskodawców powołania się na dowody osobowe i okoliczności faktyczne.

Sąd Najwyższy potwierdził, że w przypadku braku testamentu w formie pisemnej lub innych jednoznacznych dowodów, istnienie i treść oświadczenia ostatniej woli mogą być ustalane na podstawie wszelkich dostępnych środków dowodowych. Kluczowe znaczenie mają tutaj zeznania świadków, okoliczności towarzyszące składaniu oświadczenia oraz wszelkie poszlaki potwierdzające intencje spadkodawcy.

Istotne ustalenia prawne Sądu Najwyższego w kontekście dziedziczenia na podstawie testamentu

Sąd Najwyższy w prezentowanym postanowieniu zwrócił uwagę na kilka kluczowych kwestii związanych z dziedziczeniem na podstawie testamentu (dziedziczenie testamentowe):

  • dowody na oświadczenie ostatniej woli - w sytuacji, gdy nie ma formalnego testamentu w formie, dopuszczalne jest ustalenie woli spadkodawcy (testatora) na podstawie dowodów osobowych, takich jak zeznania świadków, oraz innych okoliczności faktycznych. Pomimo, że prawo spadkowe przewiduje wymogi formalne dla sporządzenia testamentu, Sąd Najwyższy przypomniał, że nie można ich traktować w sposób absolutny, jeśli dowody wskazują na wyraźne wyrażenie woli spadkodawcy w innej formie.,
  • zasada swobody testowania - Sąd Najwyższy podkreślił, że najistotniejszą kwestią jest ustalenie rzeczywistej woli spadkodawcy, nawet jeśli nie została ona formalnie utrwalona,
  • ocena wiarygodności dowodów - zeznania świadków muszą być oceniane w kontekście całokształtu okoliczności, aby uniknąć sytuacji, w której jednostronne oświadczenia prowadzą do zniekształcenia woli zmarłego (spadkodawcy). W sprawach spadkowych sąd ma obowiązek szczegółowo badać wszystkie okoliczności sprawy. Dotyczy to zarówno autentyczności dokumentów, jak i wiarygodności zeznań świadków, którzy mogą mieć subiektywny interes w określonym rozstrzygnięciu.

Zobacz pełną treść postanowienia Sądu Najwyżśzego wraz z uzasadnieniem w sprawie I CSK 438/24

ostanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2024 r. I CSK 438/24 - Ustalanie istnienia i treści oświadczenia ostatniej woli po śmierci osoby składającej oświadczenie

Ze względu na ustalanie istnienia i treści oświadczenia ostatniej woli dopiero po śmierci osoby składającej oświadczenie konieczne jest ustanowienie wymagań formalnych utrudniających sfałszowanie treści oświadczenia, zmuszenie umierającego do jego złożenia lub wykorzystanie stanu zdrowia wyłączającego świadome wyrażenie woli. Podstawą formą testamentu jest testament w całości spisany własnoręcznie (art. 949 § 1 k.c.). Wymóg ten nie służy wyłącznie utrudnieniu sfałszowania treści ostatniej woli, lecz służy także możliwości sprawdzenia, czy spadkodawca pisał testament w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (art. 945 § 1 pkt 1 k.c.). Badanie pismoznawcze pozwala do pewnego stopnia na ustalenie, czy piszący działał pod wpływem dużego stresu, co w połączeniu z innymi przesłankami może pozwolić na ustalenie złożenia oświadczenia pod bezprawną groźbą. Badanie to może także ujawnić zmiany charakteru pisma wynikające z demencji lub innych zaburzeń psychicznych.

Pobierz

Sprawdź pozostałe nasze wpisy

Wstecz
Orzecznictwo 14.05.2024
[Prawo umów] Konsekwencje abuzywności postanowień umownych w aspekcie możliwości utrzymania umowy. Teza z orzeczenia Sądu Najwyższego

W dniu 21 marca 2024 r., Sąd Najwyższy wydał postanowienie w sprawie w sprawie pod sygn. akt I CSK 681/23 (publ. w SIP Lex pod nr 3702077),w którym wyjaśnił kwestie konsekwencji abuzywności postanowień umownych w aspekcie możliwości utrzymania umowy. O konsekwencjach abuzywności postanowień umownych w aspekcie możliwości utrzymania umowy - po wyeliminowaniu postanowień uznanych za nieuczciwe - decyduje bowiem nie tyle to, że wynikające z umowy zobowiązania mogą być (powinny być) in concreto wykonywane, lecz to, czy w obiektywnym ujęciu umowa mogła wiązać strony z uwzględnieniem jej treści po usunięciu postanowień nieuczciwych; rozstrzygające znaczenie ma zatem treść postanowień umowy, nie zaś to, czy świadczenia wynikające z umowy zostały in casu spełnione. Jeżeli w związku z abuzywnością postanowienia umownego okaże się, że umowa taka nie mogła ab initio wiązać stron, a wynikające z niej świadczenia zostały spełnione, zastosowanie ma art. 410 k.c. kancelaria prawna gdynia kancelaria trówjmiasto gdańsk gdynia sopot radca prawny prawo umów porada prawna prawo umów comliance umów klauzula salwatoryjna pranwik od umów negocjacje umów konstruowanie umowy klauzula umowna

Czytaj dalej